Малады сталічны вучоны, прадстаўнік Віцебскай гістарычнай школы Аляксандр Бараноўскі перакананы, што гісторыю ствараюць людзі. Таму менавіта біяграфічныя даведнікі пра асоб, якія ўнеслі значны ўклад у развіццё яго малой радзімы – Сенненшчыны, – сталі яго першымі аўтарскімі кнігамі.
Ідэя іх стварэння ўзнікла падчас шматгадовай работы з фондамі і матэрыяламі Дзяржаўнага архіва Віцебскай вобласці. Вядучы архівіст гэтай установы Антон Юпатаў стаў сааўтарам апошняга біяграфічнага даведніка «Яны кіравалі Сенненшчынай».
– Да Кастрычніцкай рэвалюцыі існаваў Сенненскі павет Магілёўскай губерніі, – патлумачыў Аляксандр Бараноўскі. – Акрамя тэрыторыі сучаснага Сенненскага раёна, ён уключаў значную частку Бешанковіцкага, Талачынскага, Чашніцкага раёнаў, а таксама Крупскага раёна Міншчыны. У 1918 годзе тут былі ўтвораны партыйныя і савецкія органы ўлады: павятовы камітэт РКП(б) і павятовы выканаўчы камітэт.
Гісторык напомніў, што ў 1924 годзе адбылося ўз’яднанне Віцебшчыны з Беларуссю, у выніку якога было скасавана старое (губерня – павет – воласць) і прынята новае (акруга – раён – сельсавет) адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне рэспублікі. Абласны падзел з’явіўся толькі ў 1938 годзе.
Аляксандр Бараноўскі і Антон Юпатаў паставілі за мэту аднавіць імёны і біяграфічныя звесткі кіраўнікоў Сенненскага павета перыяду 1918 – 1923 гадоў, а таксама ўдакладніць і паглыбіць інфармацыю пра першых сакратароў Багушэўскага (да 1965 года) і Сенненскага райкамаў КПБ і старшынь гэтых жа райвыканкамаў. Нягледзячы на знешняе двоеўладдзе, адзіным кіраўніком у раёне з’яўляўся першы сакратар райкама партыі.
З 1991 года, калі была забаронена КПСС, пасада старшыні райвыканкама і райсавета дэпутатаў была адзінай, сумешчанай. Таму, каб не ствараць блытаніну, краязнаўцы не ўносілі ў кнігу звесткі пра старшыняў райсавета да 1994 года, пакуль улада не падзялілася на дзве галіны. Адбылося гэта з прыняццем Канстытуцыі 1994 года, па якой – са змяненнямі і дапаўненнямі – мы жывём дагэтуль.
Даведнік змяшчае 106 артыкулаў пра кіраўнікоў Сенненшчыны 1918 – 2024 гадоў. Якія ж цікавыя факты ўдалося ўстанавіць? Самым маладым кіраўніком быў Д. Прышчэпаў. Ён узначаліў партыйныя і савецкія органы ўлады Сенненскага павета ў 24 гады. Толькі аднойчы за больш чым стогадовую гісторыю органаў улады рэгіёна райвыканкам узначальвала жанчына: Я. Бураўцава была яго старшынёй амаль сем гадоў.
Даўжэй за ўсіх – 11 гадоў – узначальваў райвыканкам С. Вайцяховіч. Менавіта на час яго працы прыйшоўся перыяд станаўлення беларускай нацыянальнай дзяржаўнасці.
Найбольшага кар’ернага росту сярод былых кіраўнікоў Сенненшчыны дабіліся Д. Прышчэпаў і М. Дамашкевіч. Першы ўзначальваў Народны камісарыят земляробства БССР, другі – Камітэт дзяржаўнага кантролю Беларусі, Упраўленне справамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь.
Кіраўнікамі Сенненшчыны розных часоў з’яўляліся прадстаўнікі беларускай, рускай, латышскай, нямецкай, польскай, украінскай, чэшскай і яўрэйскай нацыянальнасцей.
– Да канца гэтага года ў свет павінен выйсці біяграфічны даведнік «Яны кіравалі Бешанковіччынай», – праанансаваў выданне Аляксандр Бараноўскі. – А напачатку чэрвеня адбудзецца навукова-практычная канферэнцыя «Чашніцкі край: гісторыка-культурная спадчына рэгіёна».
Навуковец выконвае ўзяты на сябе абавязак вяртаць з нябыту імёны годных землякоў. Ён служыць сваёй радзіме, Віцебшчыне, пакідаючы ў спадчыну звесткі пра яе багатае мінулае і трансфармацыю на шляху да лепшай долі.
Даведка «ВВ». Аляксандр Бараноўскі — ураджэнец Сенненшчыны, першы намеснік дырэктара па навуковай рабоце Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі, кандыдат гістарычных навук.
Фота аўтара.
